पंख फुटल्यावर...!

pankhaphutale.blogspot.com

किशोरवयीन मुलांसाठी लिहिलेल्या कविता...

मुलगी अगदी तहानी, दोन-तीन महिन्यांची असताना आई हेच तिचं जग असतं. हळू हळू मोठी होत ती किशोर वयाची झाल्यावर, तिचं जग स्वतंत्र झाल्यावर हे नातं कसं पूर्ण बदलतं त्याचा छोटासा आलेख मांडणार्‍या कविता... व इतर काही कविता

रूपांतर : एक रियाज

riyajshabdancha.blogspot.com

संहिता-रूपांतर म्हणजे केवळ भाषांतर नाही. तो एक आंतरिक रियाज असतो शब्दांचा आकलन-यात्रा घडवणारा.

भूमिका-

एकदा एका मैत्रिणीला चांगदेवपासष्टी समजून घ्यायची होती. ती माझ्याकडे आली. पण मला तरी कुठं कळली होती? त्या निमित्तानं मी ती समजून घ्यायचा प्रयत्न सुरू केला. एकेका ओवीचा समजलेला आशय नोंदवत राहिले. विशेष म्हणजे ही नोंद अभंग छंदात होऊ लागली. काही काळ या रूपांतर-प्रक्रियेत बुडून गेले होते. जे मला उमगलं आणि जे शब्दांकित होत गेलं ते परिपूर्ण नसणार... पण त्यातून मला अवर्णनीय आनंद मिळाला.

एवढंच नाही तर हेही उमगलं की महत्त्वाची संहिता आकळून घेण्याचा हा एक सर्जक असा सुंदर मार्ग आहे. कुठेतरी वाचलेलं की ‘translation is an intense way of reading..' याचा प्रत्यय मला आला.

अशा अनुभवातून, स्वांतःसुखाय केलेली काही रूपांतरं इथे सादर करतेय-

माझ्या डायरीतून...

nondee.blogspot.com  

अंतर्मुख क्षणी वेळोवेळी हाती आलेल्या उत्कट समजूतीच्या काही नोंदी... अल्पायुषी का असेनात पण यांनी मला पुनर्जन्माचा आनंद दिलाय.

मनोगत-

घड्याळाचे तीनही काटे

बारावर असण्याचा हा क्षण

३१ डिसेंबरच्या रात्रीचा आहे.

माझ्या शेजारी रेडिओ लागलेला आहे.

निवेदिका नववर्षाच्या शुभेच्छा देतेय.

बाहेर जल्लोष चाललाय...

फटाक्यांचे छाती धसकवणारे आवाज

आणि खिडक्यांच्या काचेवर आदळून परतणारा प्रकाश

रात्रीला झोपू देत नाहीए.

पाठ दुखतेय.

वेदना हळू हळू हातातही पसरतेय.

माझे चित्त विखुरलेय या सार्‍यात.

उडालेल्या फटाक्यांच्या कागदासारखे.

पाठ दुखतेय... जास्तीच.

पण मन घोटाळले नाही

पाठीच्या आगेमागे तर दुखणं राहील

दुखण्याच्या मर्यादित आकाराएवढं...!

भोवतीच्या या गलक्यातही

चित्तात उमटतेय व्याख्या मुक्त क्षणाची...

पण ती व्याख्या शब्दात टिपण्याच्या नादात

अनुभूतीची चव मी घेतली की नाही

आता आठवत नाहीए...!

जगण्याची समज वाढवणारे

असे किती पुनर्जन्म

मुरत राहतात आतल्या आत

आपल्या नकळत..!

त्यांना नसतो नवा देह

नसते वेगळे नाव.. वेगळी ओळख..

आणि नसते आयुष्यही..!  

***  

शब्दांचा जोगवा

jogavaa.blogspot.com

शब्द घालतील । शब्दांचा जोगवा । प्रचितीच्या गावा । जाण्यासाठी..!

भूमिका-

     जीवनातील विविध अनुभवातून शिकत आपण एक माणूस म्हणून घडत जातो त्यानुसार आपलं लेखन घडत असतं. त्याच वेळी लेखन-प्रक्रियेमुळं आपण घडत असतो. आपलं व्यक्तित्व घडणं, अधिक उन्नत होणं आणि आपलं लेखन अधिक सकस, अधिक सखोल होणं या दोन्ही गोष्टी परस्परपोषक अशा आहेत.

     म्हणून सतत शब्दांशी सलगी करत लेखन-प्रक्रिया आतून अनुभवत राहावं. केव्हातरी प्रसन्न होऊन शब्द घालतील शब्दांचा जोगवा प्रचितीच्या गावा जाण्यासाठी.

      या भूमिकेतून वेळोवेळी लिहित राहिलेय.. ते लेख इथे सादर करतेय.

कवितेच्या आगेमागे

aagemage.blogspot.com

दिवाळी अंक, वृत्तपत्र, संपादित पुस्तके, स्मरणिका यासाठी लेख.. साहित्यसंमेलनात भाषण, चर्चासत्रात निबंध, पुस्तक परिचय, प्रस्तावना... अशा वेगवेगळ्या निमित्ताने केलेले गद्य लेखन... बहुतेक सर्व लेखन कवितेच्या संदर्भात केलेले आहे..

एका कडेवर ऊन

एका कडेवर वारा

झाड मौनाचे डोलते

देत भुईला निवारा

पहाटेची किलबिल

याला भूपाळी म्हणते

परतल्या पाखरांना

तेही कुशीमध्ये घेते

सार्‍या विश्वाचेच आर्त

साठवून आत आत

पाखरांच्या सोबतीनं

झाड झाडात निवांत

पाखरांच्या येरझारा

झाड सदाचेच जागे

सृजनाचे सत्त्व जसे

कवितेच्या आगेमागे..!

ज्ञानेश्वरीतील उपमा

dnyaupama.blogspot.com

ज्ञानेश्वरीतील उपमांना दृश्यस्वरूप देण्याचा अल्पसा प्रयत्न...

आनंदाचा अनुकार-

ज्ञानेश्वरीतील उपमा दृश्यरूपात मांडण्याची कल्पना सुचली ती एका स्वांतःसुखाय चालू असलेल्या छंदातून..

आधुनिक मोबाईलच्या अनेक सुविधांमधली छायाचित्र काढता येणं ही सुविधा मला सर्वात अधिक मोहवून टाकणारी वाटलीय. बाहेर पडलं की लगेच माझी नजर भिरभिरू लागते. काही वेगळं, सुंदर दिसलं की ते आधी नजर टिपते मग मोबाईलमधला कॅमेरा.. स्वतःला आनंद देणारे असे फोटो एकाच वेळी अनेकांशी शेअर करणंही आता अगदी सहज होऊ शकतं. एकदा एका फोटोखाली अभंग छंदात दोन ओळी लिहिल्या गेल्या. खूप छान वाटलं. मग फोटो आणि दोन ओळी शेअर करणं हा रोजचा कार्यक्रमच झाला. प्रतिसादही चांगला मिळाला... अभिव्यक्तीची एक नवी शैलीच सापडल्यासारखं झालं..!

एकदा एका फोटोवर दोन ओळी लिहिताना त्यात ज्ञानेश्वरीतली, मनात रेंगाळलेली ‘आनंदाचा अनुकार’ ही उपमा वापरली गेली. खरंतर तो फोटो काढताना ती उपमाच दृश्य रूपात समोर साकारलीय असं जाणवलं... सकाळचं प्रसन्न निळं आकाश. दाट झाडी असलेलं क्षितिज आणि त्या दोन्हीचं जलाशयात पडलेलं प्रतिबिंब.. नजर न हलवता टिपलं ते दृश्य.. आणि त्या खाली लिहीलं- ‘अनुपम्य सृष्टी खेळ निर्मात्याचा / जणू आनंदाचा अनुकार..!’ यात फक्त ओवीतली उपमा आहे. हा ओवीचा अनुवाद नाही...

मनात आलं,ज्ञानेश्वरीतल्या उपमांना छायाचित्रांच्या माध्यमातून असं दृश्य रूप देता आलं तर? त्या उपमा, त्यांचा संदर्भ आणि तत्त्वविचार सर्वच समजून घ्यायला मदत होईल. मग मला विशेष भावलेल्या उपमा जाणीवपूर्वक दृश्य रूपात मांडण्याचा प्रयत्न सुरू केला. उपमेला साजेसा फोटो, माझ्या दोन ओळी आणि खाली ज्ञानेश्वरीतली ती उपमा असलेली ओवी, तिचा अर्थ आणि संदर्भ लिहिणं असा उपक्रम सुरू झाला... तो आपल्या समोर ठेवते आहे-

प्रत्ययाचे बिंब

pratyayachebimb.blogspot.com

दृश्य – दोनोळी

प्रत्ययांविषयी-

रोज सकाळी फिरताना जवळ फोन असतो. नजरेला दिसत असतात असंख्य दृश्यं. त्यातलं एखादं दृश्य पाऊल पुढं पडू देत नाही. कधी त्यातलं सौंदर्य मोहवतं तर कधी वेगळेपण.. मग ते टिपलं जातं. ही निवड अगदी सहज आणि निर्हेतुक असते. आवडलेला फोटो मोबाइलचा वॉलपेपर बनतो. सुप्रभात म्हणून कुणाकुणाला पाठवला जातो. फोटोखाली एकदा अभंग छंदात दोन ओळी लिहिल्या गेल्या. छान वाटलं. प्रतिसादही छान मिळाला. मग हा छंद अभिव्यक्तीची शैली म्हणून मनात रुजू झाला.

या ओळी सुचणं म्हणजे एका परीनं तो फोटो समजणं... किंवा फोटोच्या माध्यमातून आतलं आकलन स्पष्ट होणं.... काही ओळींमधे निखळ सौंदर्याचा आस्वाद घेतला गेला आहे. काहींमधे काहीसं तत्त्वचिंतन जाणवू शकेल. तर काहीत सामाजिक स्थितीची बोच व्यक्त झालीय... फोटो पाहून प्रत्येकाला वेगळा प्रत्यय येऊ शकेल. ‘प्रत्ययाचे बिंब’ नावानं मला आलेले प्रत्यय इथे शेअर करतेय...

Thoughts in a Nutshell by L.K.Apte

thoughtsbylka.blogspot.com

This Nutshell contains cream thoughts, covering whole of the human life..

लक्ष्मण केशव आपटे- माझे वडील. ते सतत काहीतरी लिहीत वाचत असायचे. लेखन स्फुट स्वरूपाचं असायचं आणि वाचन अध्यात्मिक ग्रंथांचं. स्वगत चिंतन केल्यासारखं लेखन. अध्यात्म हाच विषय. बहुतेक लेखन इंग्रजीत होतं. तेव्हा आम्ही भावंडं लहान होतो. त्यांनी लिहिलेलं फारसं कधी वाचायला मिळालं नाही. काही दिवसांपूर्वी अचानक, त्यांनी १९७२ च्या सुमारास कागदाच्या २० फुटी पट्टीवर लिहिलेल्या १६० विचारांची एक गुंडाळी (त्यांनी याला nutshell म्हटलंय) मला मिळाली. माझी बहीण प्रतिभा गोरे हिनं ती जपून ठेवली होती. मला खजिना सापडल्याचा आनंद झाला. जीर्ण व्हायला लागलेल्या त्या गुंडाळीतले मिळाले तेवढे विचार मी सलग लिहून काढले. मग जमेल तसं त्यातला एकेक विचार त्यातील आशयाला साजेशा फोटोवर लिहून अभंग छंदातील दोन ओळीत केलेला त्याचा स्वैर भावानुवाद त्याखाली लिहीत गेले... वडिलांचे हे विचारधन आपल्यापर्यंत पोचवण्याचा हा अल्पसा प्रयत्न-